Meerjarige tekorten en overschotten op het bijstandsbudget
Schipholweg 103 (gebouw Crown Business Center)
2316 XC Leiden
WAT?
Gemeenten ontvangen van het Rijk een gebundelde uitkering om de bijstandsuitkeringen te financieren. Het bedrag dat gemeenten ontvangen is gebaseerd op de resultaten van een verdeelmodel dat bestaat uit objectieve factoren. Sommige gemeenten hebben meerjarig te maken met forse tekorten en overschotten. Dat roept de vraag of die resultaten zijn toe te schrijven aan de kwaliteit van beleid en uitvoering door gemeenten, of dat er (ook) sprake is van verdeelstoornissen, omdat het verdeelmodel wellicht belangrijke factoren niet meeneemt.
Het ministerie van SZW wilde inzicht krijgen in de specifieke oorzaken bij gemeenten van een meerjarige (grote) tekortsituatie of een meerjarige (grote) overschotsituatie op het bijstandsbudget. Daartoe zijn twee afzonderlijke onderzoeksopdrachten gegeven: 1) naar de oorzaken gelegen in het verdeelmodel (objectieve factoren) en 2) naar de oorzaken gelegen in beleid en uitvoering (door gemeenten te beïnvloeden factoren).
ONZE ROL?
Samen met AEF voerden De Beleidsonderzoekers het onderzoek uit naar de vraag welke door een gemeente te beïnvloeden factoren (gerelateerd aan beleid en uitvoering) bijdragen aan het optreden van meerjarige tekorten of overschotten. Parallel hieraan voeren SEO Economisch Onderzoek en Atlas Research onderzoek uit naar factoren die niet zijn opgenomen in het verdeelmodel en die mogelijk bijdragen aan het optreden van meerjarige tekorten of overschotten.
Het onderzoek naar beleid en uitvoering bestond uit 15 diepgravende casestudies bij tekort- en overschotgemeenten. Daarbij zijn ook gemeenten opgenomen die van een tekort naar een overschot zijn gegaan en andersom. In ieder gemeente is we een systeemanalyse uitgevoerd, waarbij we informatie verzamelden en analyseerden over alle mogelijke factoren: politieke en lokale context; organisatie; beleid; uitvoering; sturing op de uitgaven. Per gemeente zijn we op zoek gegaan naar de belangrijkste condities voor het optreden van een meerjarig tekort of overschot. Vervolgens voerden we een systematische kwalitatieve vergelijkende analyse uit op alle gemeenten.
VOOR WIE?
Het rapport over de mate waarin de onderzoekers tekorten en overschotten op het BUIG budget van gemeenten kunnen verklaren is inmiddels openbaar. Het rapport is met de brief over de budgetverdeling 2023 en 2024 naar de Kamer gestuurd. Daarbij is beschreven dat het ministerie in overleg met VNG, Divosa en gemeenten gaat verkennen of de uitkomsten van het onderzoek aanleiding geven voor eventuele aanpassingen in de financieringssystematiek.
