Het lukt de overheid niet altijd burgers die dat nodig hebben bij te staan in de kosten van het levensonderhoud. De regelingen worden namelijk niet altijd benut door de mensen waar ze voor bedoeld zijn, dit wordt niet-gebruik genoemd. Recent onderzoek in opdracht van SZW laat zien dat vertrouwen in de overheid en politiek een van de mogelijke oorzaken voor niet-gebruik is. Dit onderzoek was een eerste verkenning naar de relatie tussen vertrouwen en niet-gebruik.

Op basis van ons onderzoek concluderen wij negatieve ervaringen met overheidsorganisaties ervoor kunnen zorgen dat burgers overheidsorganisaties minder gaan vertrouwen. Bij enkele burgers is het vertrouwen in overheidsorganisaties zo laag dat ze geen aanvullende of inkomensondersteuning meer willen aanvragen. Er is dus een relatie tussen vertrouwen in de overheid en niet-gebruik. Maar deze relatie is niet heel sterk. Dat is afhankelijk van de persoonlijke omstandigheden van de burger en het type inkomensondersteuning. Wanneer het gaat om een complete uitkering, d.w.z. de primaire inkomstenbron, dan is een laag vertrouwen in de overheid geen oorzaak voor niet-gebruik. Immers, de burger kan in dit geval de uitkering niet missen. Een laag vertrouwen in de overheid lijkt wel een oorzaak te zijn voor niet-gebruik van inkomensondersteuning bij uitkeringen die gelden als een extra uitkering bovenop het bestaande inkomen van burgers.

Het is moeilijk om het vertrouwen van burgers in de overheid en politiek terug te winnen. En zo het niet-gebruik te verminderen. Veel burgers die wij hebben gesproken, zijn erg negatief over de politiek en de overheid. Ze noemen heel veel oorzaken daarvoor. Van het Toeslagenschandaal tot overheidsorganisaties die zich als een bedrijf zijn gaan gedragen. De oorzaken zitten diep en zijn niet door één ministerie, in korte tijd op te lossen.

In het rapport hebben wij daarom vijf ideeën geformuleerd. Deze bouwen voor een deel voort op lopende initiatieven zoals het traject Participatiewet in Balans of de uitgewerkte ideeën van het IBO Vereenvoudiging Sociale Zekerheid. De ideeën gaan vooral over het tegengaan van niet-gebruik door als overheid meer rekening te houden met het vertrouwen van burgers.