Op 16 november 2023 stuurde demissionair-Minister Van Gennip het onderzoeksrapport ‘Waar knelt de WW?’ naar de Tweede Kamer. Het rapport biedt volgens de Minister een goed overzicht van de verschillende knelpunten die WW-gerechtigden, werkgevers en de uitvoering in de praktijk ervaren. De rapportage wordt gebruikt om verder te werken aan de vereenvoudiging van de WW.

Sinds de inwerkingtreding van de Werkloosheidswet (WW) in 1987 zijn er meerdere grote wijzigingen in het WW-stelsel – en de uitvoering daarvan – doorgevoerd. Ondanks dat iedere wijziging is gebaseerd op grondig gemaakte overwegingen, is de WW complexer geworden. Deze complexiteit wordt niet alleen door de (werkloze) werknemer ervaren, ook UWV zelf en werkgevers ervaren complexiteit. Het onderzoek, uitgevoerd door De Beleidsonderzoekers in samenwerking met theRevolution en de Vrije Universiteit (VU) heeft knelpunten in de WW in kaart gebracht vanuit het perspectief van de werknemer, werkgever en UWV. De volgende onderzoeksvraag stond tijdens het onderzoek centraal:

Welke knelpunten kunnen we vaststellen bij het gebruik en de uitvoering van de WW, vanuit het perspectief van werknemers, UWV en werkgevers? Wat is hiervan de oorzaak en hoe zijn ze weg te nemen en in de toekomst te voorkomen?

In ons onderzoek is naar voren gekomen dat de meerderheid van de werknemers het relatief makkelijk vindt om een WW-uitkering aan te vragen. Hetzelfde geldt voor het voldoen aan de belangrijkste verplichting die gepaard gaat met het ontvangen van een WW-uitkering, de sollicitatieplicht. Er is echter ook een groep werknemers die minder goede ervaringen heeft met de WW. Dit geldt met name voor werknemers die (al dan niet tijdelijk) een lager doenvermogen hebben. Hetzelfde geldt voor werknemers met een minder gunstige arbeidsmarktpositie. Dit type werknemers ervaart problemen omdat de WW niet helemaal goed lijkt te passen op hun situatie. Zo leidt het accepteren van een lager betaalde baan tot veel administratieve lasten en mogelijke verrekeningsproblematiek. Al met al werkt de WW goed voor mensen die zich wél kunnen redden, maar niet goed voor mensen die het moeilijk hebben en juist afhankelijk zijn van een WW-uitkering.

De knelpunten die UWV ervaart zijn in veel gevallen van (wets)technische aard. De werknemer merkt weinig van deze knelpunten omdat UWV ze onder de motorkap’ oplost. UWV heeft wel last van deze knelpunten. Wanneer de complexiteit voor UWV wordt verminderd, zou dit kunnen betekenen dat UWV meer ruimte heeft om aandacht te besteden aan andere zaken waar de werknemer van kan profiteren. Een belangrijke voorwaarde daarvoor is dat beleidsmakers nadrukkelijk rekening houden met de uitvoerbaarheid van beleid. De uitvoering staat vaak dichter op de feitelijke uitwerking van een wet in de praktijk. Zij hebben goed zicht op waar het knelt. Neem de geluiden van de uitvoering daarom serieus. Ook goede bedoelingen en beschermende maatregelen vanuit de wetgever kunnen in de praktijk leiden tot knelpunten voor de werknemer. Een uitvoeringstoets van wet- en regelgeving is dan ook onmisbaar en het is belangrijk regelmatig te bekijken of de uitvoering, de wet en de doelen van de wet nog passen op de personen voor wie de wet is bedoeld: de werknemer die onvrijwillig zijn of haar baan verliest.