De Inspectie SZW heeft bij 38% van de onderzochte bedrijven met een RI&E onvolkomenheden in de RI&E aangetroffen. Met andere woorden, de kwaliteit van de RI&E blijft regelmatig achter bij het gewenste niveau. Daarom heeft het Ministerie van SZW De Beleidsonderzoekers verzocht om een onderzoek naar knelpunten in het totstandkomingsproces van de RI&E. Het rapport geeft ook inzicht in oplossingsrichtingen voor het verbeteren van de kwalitatieve naleving.

In de praktijk blijken met name kleine werkgevers (<25 werknemers) moeite te hebben met het opstellen van de RI&E. Zij hebben geen of weinig deskundigheid op dit terrein in huis, maar ze gaan veelal zelf aan de slag met het opstellen van de RI&E. Deze werkgevers gaan vaak pragmatisch en intuïtief te werk. De knelpunten die zich voordoen zijn echter niet beperkt tot kleine werkgevers. Ten eerste ontbreekt het een deel van de werkgevers aan handvatten om het proces van het opstellen van een RI&E goed in te richten. Er bestaan op dit moment geen richtlijnen of procescriteria voor de totstandkoming van de RI&E. Daarnaast ontbreekt het aan resultaatcriteria, waardoor werkgevers onvoldoende weten waar een kwalitatief goede RI&E aan moet voldoen. Bestaande instrumenten, zoals de branche-RI&E, blijken niet altijd voldoende behulpzaam te zijn, omdat de kwaliteit van branche-RI&E’s sterk verschilt en ze niet altijd als gebruiksvriendelijk ervaren worden. Ten tweede speelt het gebrek aan deskundigheid én het gebrek aan instrumenten en handvatten een rol bij zowel het inventariseren als evalueren van risico’s. Werkgevers en werknemers hebben moeite om risico’s goed te inventariseren. Bedrijfsblindheid, een gebrek aan kennis en een gebrek aan instrumenten spelen daarbij een rol: risico’s worden over het hoofd gezien of niet herkend als zodanig. Dit geldt des te meer voor de onzichtbare risico’s of risico’s met uitgestelde gevolgen, zoals PSA en gevaarlijke stoffen. Er zijn aanwijzingen dat ook arbo(kern)deskundigen soms risico’s over het hoofd zien. Het evalueren van risico’s gebeurt bij een deel van de werkgevers weinig gestructureerd, maar vooral “op gevoel”. Ten derde lijkt het te ontbreken aan een duidelijk en uniform gehanteerd kader voor de toetsing van de RI&E. De status van toetsing is voor werkgevers onvoldoende duidelijk (is de RI&E akkoord of niet?) en er zijn signalen dat er verschillend wordt geoordeeld over dezelfde RI&E. Om de kwalitatieve naleving van de RI&E te bevorderen valt te denken aan de volgende 5 oplossingsrichtingen:

1. Deskundigheidsbevordering voor bedrijven, door opleiding, kennisuitwisseling en advisering te stimuleren;
2. Het ontwikkelen van passende informatievoorziening en instrumenten;
3. Kwaliteitsborging bij arbo(kern)deskundigen, bij zowel advisering als toetsing;
4. Het stimuleren van een sectorale aanpak voor gezond en veilig werken, waaronder de RI&E;
5. Verduidelijken van de status van toetsing en de rol van toetsing te versterken.

Mede op basis van het rapport van De Beleidsonderzoekers heeft staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken en Werkgelegenheid nu een meerjarenplan gepresenteerd voor verbetering van de naleving van de RI&E.