Ervaringen van werknemers met de loonwaardebepaling

Als een werknemer door ziekte of een arbeidsbeperking minder productief is dan collega’s, kan de werkgever in aanmerking komen voor loondispensatie of loonkostensubsidie. Deze regelingen maken het voor werkgevers financieel aantrekkelijker om mensen met een arbeidsbeperking in dienst te nemen en te houden. Het bepalen van de loonwaarde van de werknemer speelt een belangrijke rol bij de vaststelling van de loondispensatie of loonkostensubsidie. Maar hoe ervaren werknemers deze loonwaardebepaling? Wij spraken met 25 werknemers om hier inzicht in te geven.

Het College van Deskundigen Uniforme Loonwaarde Methodiek is verantwoordelijk voor het beheer en de doorontwikkeling van de Uniforme Loonwaarde Methodiek (ULM), waarmee loonwaardedeskundigen de loonwaarde vaststellen. Het College heeft De Beleidsonderzoekers gevraagd onderzoek uit te voeren naar de beleving van de loonwaardebepaling door werknemers waarvan de loonwaarde wordt bepaald. Doel is daarmee inzichtelijk te maken hoe zij het proces van de loonwaardebepaling ervaren en welke verbetermogelijkheden zij zien. De 25 respondenten variëren in leeftijd tussen 19 en 61 jaar, en vormen een diverse groep wat betreft werkcontext en (werk)ervaring. Dit kwalitatieve onderzoek geeft een beeld van de variëteit aan ervaringen van de doelgroep, en geeft inzicht in de rode draden in deze ervaringen.

We onderscheiden de volgende onderdelen van de loonwaardebepaling: de informatievoorziening vooraf, de uitvoering van de loonwaardebepaling zelf, en de terugkoppeling van de uitkomst. Daarnaast zijn er ook enkele algemene bevindingen over de ervaringen met de loonwaardebepaling.

Informatievoorziening voorafgaand aan loonwaardebepaling

De informatie die werknemers voorafgaand aan een loonwaardebepaling ontvangen loopt uiteen. Niet alle werknemers weten van tevoren wat een loonwaardebepaling precies inhoudt of wat er gaat gebeuren. Werknemers worden meestal door hun werkgever geïnformeerd over de loonwaardebepaling. In de praktijk verschilt de mate van ondersteuning per werkgever. Werkgevers met meer ervaring in loonwaardebepalingen lijken vaak betere voorlichting te bieden dan werkgevers die hier nog weinig mee te maken hebben gehad. Een goed geïnformeerde werkgever kan helpen om onzekerheid en stress bij de werknemer te verminderen.

Niet alle werknemers hebben overigens behoefte aan (meer) informatie over de loonwaardebepaling. Dat kan komen omdat ze door eerdere ervaring al weten wat ze kunnen verwachten of omdat ze onverschillig zijn tegenover de loonwaardebepaling. Sommigen vinden extra informatie niet nodig omdat zij menen dat de loonwaardebepaling in hun situatie toch niets verandert.

Ervaring van werknemers tijdens de loonwaardebepaling

Voor de geïnterviewde werknemers is het gesprek met de loonwaardedeskundige het belangrijkste onderdeel van de loonwaardebepaling. De deelnemers vinden de gesprekken doorgaans soepel en prettig verlopen. Ze waarderen de loonwaardedeskundigen om hun vriendelijke en professionele houding.

Wat bij sommige werknemers leidt tot een onprettig gevoel tijdens het gesprek, is dat er door de loonwaardedeskundige vooral wordt gekeken naar hun tekortkomingen. Volgens deze werknemers gaat het gesprek vooral over wat niet goed gaat, en niet over wat wel goed gaat. Het gevoel beoordeeld te worden geeft bovendien bij sommigen een gevoel van onzekerheid en spanning.

Terugkoppeling van uitkomst na de loonwaardebepaling

Niet alle werknemers ontvangen een terugkoppeling van de uitkomst na de loonwaardebepaling. Van degenen die geen directe terugkoppeling hebben gehad over de uitkomst van hun loonwaardebepaling, heeft ongeveer de helft wel behoefte aan deze informatie. Er zijn ook werknemers die aangeven dat ze geen interesse hebben in de uitkomst. Een veelgenoemde reden hiervoor is dat zij menen dat de uitkomst van de loonwaardebepaling niets verandert aan hun eigen situatie.

Met name werknemers in functies met unieke activiteiten en functies waar sprake is van jobcarving vragen zich vaak af aan de hand van welke vergelijkbare functies hun loonwaarde is bepaald. Ook hebben sommige werknemers het gevoel dat in de loonwaardebepaling niet alle relevante kenmerken van hun werk worden meegenomen.

Algemene bevindingen

Hoewel de uitvoering van de loonwaardebepaling zelf overwegend positief wordt ervaren, roept het onderliggende systeem van de compensatieregelingen loonkostensubsidie en loondispensatie bij sommigen weerstand op. Zij ervaren het systeem als onrechtvaardig en stigmatiserend. Zij zien de loonwaardebepaling als een “noodzakelijk kwaad”: zij begrijpen de functie ervan voor werkgevers en voor hun eigen arbeidsmarktpositie, maar vinden het systeem fundamenteel onrechtvaardig. Voor deze werknemers zorgt dit gevoel ervoor dat zij het proces van loonwaardebepaling als geheel als onplezierig ervaren, ondanks de professionele uitvoering.

Aanknopingspunten voor verbetering

De uitkomsten van dit onderzoek naar beleving van de loonwaardebepaling door werknemers, bieden vanuit het werknemersperspectief een aantal aanknopingspunten voor verdere verbetering van (de uitvoering van) de Uniforme Loonwaarde Methodiek. De onderzoekers hebben hiervoor enkele aanbevelingen opgesteld.