Beleving en werking van de (vereenvoudigde) Wajong
In 2021 is de Wet vereenvoudiging Wajong in werking getreden. Een gevolg hiervan is dat de regels voor mensen met een Wajong geharmoniseerd zijn. Samen met theRevolution evalueerden De Beleidsonderzoekers hoe mensen de Wajong en Wet vereenvoudiging Wajong beleven. Voor dit onderzoek hebben we 50 mensen met een Wajong geïnterviewd.
De bedoeling van de Wet vereenvoudiging Wajong is het voor mensen met een Wajong makkelijker maken om (meer) te gaan werken of een opleiding te volgen. Dat doet de Wet vereenvoudiging door de drie Wajong-regimes (de oude Wajong, de Wajong2010 en de Wajong2015) te harmoniseren. Sinds de invoering van de Wet vereenvoudiging per 1 januari 2021 zijn de drie regimes gelijk aan elkaar op het gebied van verrekening, herlevingsrecht, de mogelijkheid een studie te volgen en de verplichting passend werk te aanvaarden. Ook is een garantiebedrag ingevoerd om ervoor te zorgen dat niemand er financieel op achteruitgaat ten opzichte van december 2020.
We hebben mensen met een Wajong en werkgevers geïnterviewd over hun ervaringen met de Wajong en de Wet vereenvoudiging Wajong.
Hoe ervaren mensen de Wajong?
De Wajong biedt mensen met een beperking zekerheid om hun leven verder vorm te geven. De Wajong biedt een financiële basis en bestaanszekerheid. Daar zijn mensen met een Wajong opgelucht over. Ze weten dat ze nooit zonder inkomsten komen te zitten, hoe hun beperking of ziekte ook uitpakt. “Het is fijn dat het er is,” zeggen respondenten vaak. De Wajong vormt de basis waarop een vroeggehandicapte een betekenisvol leven kan opbouwen.
Ondanks de steun die de Wajong geeft, hebben vroeggehandicapten veel obstakels te overwinnen voordat zij op passende wijze kunnen participeren. In dit onderzoek zien we dat mensen met een Wajong het meeste succes hebben in hun werk of studie wanneer ze een netwerk hebben dat hen motiveert, ze weten waartoe ze met hun beperking al dan niet in staat zijn en ze een klik ervaren met de werkgever.
Sommige mensen met een Wajong maken zich zorgen over de invloed die het starten met een baan of een studie heeft op het totale inkomen. Deze zorgen zijn niet altijd vooraf weg te nemen. Rekenhulpen blijken bijvoorbeeld onvolledig, werkgevers kunnen geen precies uitsluitsel geven en ook betrokken professionals weten het niet altijd zeker. Mensen die willen werken of die willen studeren – die er hélemaal klaar voor zijn – lijken er vaak wel toe bereid om (tijdelijk) het risico van veranderende inkomsten te lopen. De kans op een meer betekenisvol leven wordt door een deel van de vroeggehandicapten als belangrijker gezien dan wat je er precies financieel aan overhoudt.
Hoe ervaren mensen de Wet vereenvoudiging Wajong?
De meeste geïnterviewden kenden de Wet vereenvoudiging Wajong niet en hadden in de praktijk weinig tot niets van de wetswijziging gemerkt. De onderzoekers legden tijdens de interviews uit wat de Wet vereenvoudiging Wajong inhield. Het feit dat de vereenvoudiging betekent dat de Wajong kan herleven werd het breedst gewaardeerd; de studieregeling motiveert een specifieke groep Wajong-gerechtigden om een studie te gaan volgen. De geharmoniseerde verrekeningsmethodiek werd met enige scepsis ontvangen. Er wordt zekerheid geboden over het behouden van minimaal 25 procent van de inkomsten uit werk, maar mensen met een Wajong maken zich zorgen over wat dit betekent voor toeslagen en belastingen.
Geïnterviewde werkgevers hadden niet meegemaakt dat angst voor verrekening een obstakel vormde onder werknemers met Wajong om bijvoorbeeld meer uren te gaan werken. Mensen met een Wajong werken vaak het maximale aantal uur dat voor hen – gezien hun beperking – haalbaar is, vertelden werkende Wajongers en werkgevers.
Conclusie van het onderzoek
We concluderen dat de Wajong zorgt voor financiële bestaanszekerheid voor vroeggehandicapten die door hun beperking niet eenvoudig een baan kunnen vinden. Doordat zij recht hebben op Wajong ervaren zij financiële bestaanszekerheid, en daarmee ruimte rustig te zoeken naar een betekenisvol leven in de maatschappij. Dit kan zijn met een betaalde baan. Soms lukt betaald werk niet en moet een Wajong-gerechtigde op een andere manier betekenis in het leven vinden, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk of studeren.
De Wet vereenvoudiging Wajong heeft een klein aantal obstakels om te gaan werken of studeren weggenomen, maar voor vroeggehandicapten spelen vaak vele obstakels een rol. De beperking zelf is daar niet de minste van.
Mirjam Engelen
E: mirjam@beleidsonderzoekers.nl
T: 06 26 50 86 03
LI: Mirjam
