In 2019 ondertekenden twaalf overheidssectoren een Bestuursakkoord. De afspraken in dat Bestuursakkoord moesten ervoor zorgen dat de sector overheid de achterstand op het quotum arbeidsbeperkten in zou halen. Met het Bestuursakkoord spraken de sectoren onder meer af dat er per overheidssector een ‘dossierhouder banenafspraak’ aangewezen zou worden en dat de overheidssectoren elk regelmatig een ‘werkagenda’ zouden opstellen met daarin de voorgenomen acties, planning en geprognosticeerde banen.

In de praktijk gebruiken overheidssectoren de werkagenda’s vooral ter verantwoording. Sectoren rapporteren over de uit te voeren of uitgevoerde activiteiten en de behaalde banen. De werkagenda’s bevatten meestal geen probleemanalyse waarin bijvoorbeeld wordt ingegaan op de knelpunten die moeten worden opgelost of de redenen waarom doelstellingen in de vorige werkagenda niet zijn behaald. Ook bevatten de werkagenda’s meestal geen meetbare doelstellingen anders dan het aantal te realiseren banen. De werkagenda’s bevatten ten slotte ook geen toetsing of de voorgenomen doelstellingen behaald zijn (monitoring).

In zeven van de twaalf werkagenda’s werd inzet op het realiseren van banen via inkoop en/of SROI genoemd. Overheidswerkgevers kunnen producten, diensten of bouwkundige of civieltechnische werken inkopen bij marktwerkgevers. Marktwerkgevers maken zichzelf aantrekkelijk voor de overheid door banen aan kwetsbare groepen te bieden, zoals mensen uit de doelgroep banenafspraak. Overheidswerkgevers kunnen er ook voor kiezen een expliciete social return on investment-eis te stellen, dat betekent dat een deel van de omzet verplicht besteed wordt aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het bieden van werk aan personen uit de doelgroep banenafspraak kan daaronder vallen.

Het onderzoek bevat een schatting van het aantal banen dat de overheid via inkoop en/of SROI in het eerste kwartaal van 2022 in de marktsector realiseert. Onze schatting is dat er in deze periode ongeveer 15.000 tot 17.000 banen in de marktsector waren voor mensen uit de doelgroep banenafspraak, vanwege inkoop door de overheid en/of de SROI-eis.

We doen in dit rapport enkele aanbevelingen om de werkagenda’s doeltreffender te maken bij de implementatie van de banenafspraak. Deels zijn er enkele specifieke speerpunten die goed lijken te werken, zoals het inrichten van een centrale financierings- en/of begeleidingsstructuur. Deels kan het helpen de inhoud van de ene werkagenda te laten volgen op de inhoud van de vorige werkagenda: wat werkte daarin, welke knelpunten waren er, hoe zijn die knelpunten met nieuwe activiteiten op te lossen? Ook zijn de werkagenda’s in te zetten als instrument om commitment van bestuursleden te verkrijgen, bijvoorbeeld door (zoveel mogelijk) bestuursleden hun handtekening onder de werkagenda te laten zetten.

Verder hebben we breder gekeken naar de mogelijkheden die sectorvertegenwoordigers hebben voor implementatie van de banenafspraak in hun respectievelijke sectoren. We zien dat hun rol beperkt is, doordat zij een tekort aan tijd en budget hebben en ook vaak geen mandaat in hun sector. Voor veel sectorvertegenwoordigers is de banenafspraak een klein deel van hun takenpakket. We raden sectoren aan de sectorvertegenwoordigers meer middelen en tijd te bieden om de banenafspraak in hun sector te implementeren.