Het Sociaal Innovatiefonds (hierna: SIF) ondersteunt werkgevers bij investeringen om groepen mensen met afstand tot de arbeidsmarkt aan te nemen. Het fonds is een initiatief van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en is momenteel vormgegeven als een tijdelijke pilot waarbij lessen worden geleerd voor een eventuele landelijke uitrol. Het SIF heeft in de pilotfase van 2021 tot heden zeven werkgevers gefinancierd die samen bijna 450 inclusieve banen willen realiseren. Het fonds helpt de werkgevers bij het vormgeven van de businesscase; zoekt samenwerking met publieke en private financiers; sluit aan bij bestaande voorzieningen voor werkgevers; en financiert zelf in de vorm van een lening tussen 100.000 en 500.000 euro.

Het ministerie heeft De Beleidsonderzoekers en AEF gevraagd om te onderzoeken wat de toegevoegde waarde van het SIF is ten opzichte van andere financieringsinstrumenten. Ook zijn de onderzoekers gevraagd om na te gaan in welke mate werkgevers, arbeidsmarktregio’s en financiers behoefte hebben aan een instrument als het SIF. De aanpak van dit onderzoek bestond uit een inventarisatie van bestaande financieringsinstrumenten, gesprekken met relevante stakeholders en het in kaart brengen van de marktbehoefte.

Toegevoegde waarde
Onze conclusie is dat de toegevoegde waarde van het Sociaal Innovatiefonds vooral bestaat uit landelijke dekking en een compleet aanbod van ondersteuning voor ondernemers die willen investeren in het aannemen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het SIF biedt een compleet pakket (advisering bij business development, financial engineering en financiering) en onderscheid zich daarmee van andere instrumenten. Tegelijkertijd zijn de drie typen dienstverlening die het SIF biedt vaak wel in de markt aanwezig, maar versnipperd tussen verschillende partijen op nationaal en deels op lokaal/regionaal niveau. Bestaande financieringsmogelijkheden voor ondernemers sluiten bovendien vaak niet aan op de specifieke behoeften van werkgevers die willen investeren in het creëren van banen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Behoefte aan het Sociaal Innovatiefonds
We concluderen een specifieke niche van ondernemers behoefte heeft aan het SIF: de ondernemer die investeringen wil doen om groepen van vijf of meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan te nemen en die hierbij een realistische business case kan overleggen. Dat zijn er momenteel niet veel. Het vinden van geïnteresseerde ondernemers is daarom een uitdaging.

Op basis van ons onderzoek hebben we enkele aanbevelingen geformuleerd:

• Neem aanvullende maatregelen om drempels weg te nemen, bekendheid te vergroten en ondernemers te bereiken. Er zijn aanvullende inspanningen nodig om ondernemers te overtuigen van het belang van een inclusieve werkvloer en de bekendheid van het SIF te vergroten.
• Overweeg om de arbeidsmarktregio’s een rol te geven als ‘vooruitgeschoven post’ van het Sociaal Innovatiefonds: Wanneer het Sociaal Innovatiefonds de opdracht krijgt nieuwe ondernemers te vinden en te ondersteunen, is mogelijk extra capaciteit nodig. Arbeidsmarktregio’s zouden een rol kunnen spelen bij de voorlichting over de mogelijkheden van een breder uitgerold fonds.
• Blijf het Sociaal Innovatiefonds als rijksoverheid goedkeuren: Het gegeven dat het Sociaal Innovatiefonds een initiatief is van het ministerie van SZW lijkt in de praktijk een aantal voordelen te hebben. Het trekt financiers over de streep dat de overheid betrokken is.
• Blijf monitoren of de businesscases in de praktijk gezond zijn en de werkgelegenheid duurzaam: Bij een deel van de door ons geïnterviewde stakeholders bestond enige scepsis of de impact van het fonds ook echt duurzaam zal zijn. Het is daarom van belang om de impact van een breder uitgerold fonds te blijven monitoren om zo nodig bij te kunnen sturen.