Lukt het gemeentemedewerkers bij re-integratie gelijke kansen te realiseren?
Het bevorderen van gelijke kansen en non-discriminatie is een belangrijk ‘horizontaal’ thema binnen het programma 2014-2020 van het Europees Sociaal Fonds (ESF). Ter voorbereiding op het nieuwe ESF-programma hebben De Beleidsonderzoekers voor Uitvoering van Beleid onderzoek gedaan naar de vraag in hoeverre het gemeentemedewerkers lukt gelijke kansen en non-discriminatie te realiseren bij re-integratie en welke behoeften er bij hen zijn op dit vlak. Voor dit onderzoek zijn 17 focusgroepen uitgevoerd met in totaal 77 medewerkers van gemeenten.
Dit onderzoek bevestigt wat ook uit onderzoek in het verleden is gebleken: iedereen heeft wel één of meerdere vooroordelen. Sommige mensen handelen ook (onbewust) naar die vooroordelen. Wanneer dit het geval is, kunnen we spreken van discriminatie. Vooroordelen en ook discriminerend gedrag, zien deelnemers aan de groepsgesprekken terug bij werkgevers, bij uitkeringsgerechtigden en bij individuele professionals.
De individuele professional stelt de eigen klant centraal en probeert zo goed mogelijk maatwerk te leveren voor zijn of haar klant, maar soms steken vooroordelen de kop op. Met name onder prestatie- en/of tijdsdruk kan het voorkomen dat professionals ook naar deze vooroordelen handelen. Er bestaan vooroordelen over herkomst (bijvoorbeeld statushouders), leeftijd, geslacht en arbeidsbeperking. Incidenteel beïnvloeden deze vooroordelen ook het werk van re-integratieprofessionals, zo observeren de deelnemende professionals zelf en laten ook cijfers van het CBS zien.
Naast deze individuele vorm van discriminatie kunnen we op basis van de uitkomsten van de gesprekken ook spreken over institutionele discriminatie. We hebben het dan over “het systeem”, de organisatie en wat daar omheen zit. Eenzijdig doelgroepenbeleid (bijvoorbeeld jongerenteams) beïnvloedt de kansen van mensen die niet tot de doelgroep behoren (in dit geval bijvoorbeeld oudere uitkeringsgerechtigden). Onbewuste vooroordelen in combinatie met een te hoge caseload – waar bij veel professionals sprake van is – kunnen leiden tot selectie van “laaghangend fruit”: de klanten die volgens de re-integratieprofessional het snelste naar werk begeleid kunnen worden dan het snelst bemiddeld naar werk.
Volgens de deelnemers staat het onderwerp discriminatie vooralsnog zelden concreet op de agenda (binnen de afdeling Werk) van gemeenten. Maar dat zou volgens hen wel het geval moeten zijn. Zolang mensen zich niet bewust zijn van de eigen vooroordelen, bestaat de kans dat deze onder bepaalde omstandigheden doorsijpelen in het werk. Het is volgens de deelnemers daarom essentieel om met elkaar over het onderwerp gelijke kansen en non-discriminatie in gesprek te gaan en in gesprek te blijven.